NUMUNE ALMA
24 Nisan 2022

  • NUMUNE ALMA:
    • Hasta kan alma koltuğunda dinlendirilirken istenilen testler kontrol edilip hastadan kısa anamnez alınır.
    • Kan almaya başlamadan önce hastanın adı sorularak kimliği doğrulanmalıdır. (Hasta Kimliğinin Doğrulanması Prosedürü)
    • Kan alınacak şahıs yatırılır veya oturtulur.
    • Kan alınacak kol sağlam bir yere dayandırılır. Hastanın kolunu omuzdan bileğe kadar düz uzatması sağlanmalıdır.
    • Büyük yaralı veya hematomlu koldan, mastektomili kadınlarda memenin alındığı taraftaki koldan kan alınmamalıdır.
    • Hastadan ne kadar hacimde kan alınacağı belirlenmeli, istenen testler için uygun sayıda ve türde tüp alınır. Uygun ven seçilir.Elle yoklama ven seçimini kolaylaştırır.
    • Desteklenmemiş koldan veya ayakta duran hastadan kan alınmamalıdır. Kol dirsek büklümünden 10-15 cm üstünden turnikeyle sıkılır. 
    • 6.2.3.8.png
    • Kanın hangi koldan alınacağı önemli değildir.
    • Kol veni belirgin değilse, el üstü veya ayak venlerinden kan alınabilir.
    • Kan alınacak saha, %70’lik etil alkolle ile silinir. Kuruması beklenir.
    • Temizlenen bölgeye elle dokunulmaz, hazırlanmış olan steril ve kuru iğne ile damara girilir.
    • Vene girilmeden önce yumruk açılıp kapatılmamalıdır; bu hareket, plazma potasyum, fosfat ve laktat konsantrasyonlarını arttırır.
    • Vakumlu kan tüpüne kan almak için, kan alma tüpü tutucusuna iğnesi vidalanır. Vene girmek için iğne, kan alınacak   venle hizalanmalı ve deriye yaklaşık 15 derecelik açı yapacak şekilde venin içine itilmelidir. Yani enjektörle kol arasındaki açı yaklaşık 15 derece olmalıdır.
    • 6.2.3.13.JPG
    • İğne yerine yerleştikten sonra tüp, tıpayı delmek ve vakumu boşaltmak amacıyla ileri (adaptöre doğru) bastırılmalıdır. Kan tüpün içine akmaya başladığında iğne hareket ettirilmeden turnike gevşetilmelidir.
    • 6.2.3.14.png
    • Vakum bitinceye kadar tüp doldurulur, sonra tüp adaptörden çekilir ve yerine başka tüp sokulur. Önce katkı maddesiz tüplere sonra katkı maddeli tüplere kan alınır.
    • Enjektöre kan almak için, iğne enjektörün ucuna sıkı bir şekilde yerleştirilir ve iğnenin üzerindeki kılıf çıkarılır.
    • Enjektör ve iğne kan alınacak vene paralel tutulur ve iğne deriye yaklaşık 15 derecelik bir açıyla venin içine itilir. Ven duvarı delinirken ilk anda hissedilen direnç ortadan kalktığı zaman, enjektördeki basınç gevşer ve piston geri çekilirken enjektöre kan dolar.
    • enj.png
      • Damara girildikten sonra turnikenin açılması daha iyidir.
      • Eğer bu durumda kanın akmasından şüphe ediliyorsa o zaman enjektör dolduktan sonra turnike açılır.
      • Enjektöre alınmış kan, hemoliz olmaması için, iğne enjektörden uzaklaştırıldıktan sonra, hazırlanmış tüplere yavaşça ve tüp kenarından kaydırarak dikkatli bir şekilde aktarılmalıdır.
    • by2.png
    • Tüplerin ağzı kapatılmalı, tüplerin içinde katkı maddesi veya antikoagulan varsa tüpler yavaşça 5-10 kez ters çevirerek karıştırılmalıdır.
    • Her halkulade turnikenin bağlanması ile kan alınması arasındaki süre minimum olmalıdır.(Maksimum 1 dk.)
    • Kan alma işlemi tamamlandığında, iğne geri çekilir ve sızıntı olmaması için hastaya kuru gazlı bez veya pamuk verilerek kan alınan bölgeye bastırması ve kolunu yukarıya doğru tutması söylenir.
    • Kullanılan ve kirlenen malzemeler uygun atık kaplarına atılır.
    • Çocuklardan venöz kan alırken, hareket etmelerinin engellenmesi için yardım gerekebilir.
    • Açlık kanı gereken durumlarda mutlaka bir gece açlığı ( 10-12 saat ) sağlanmalıdır. Gündüz vakti aynı süre kadar sağlanan açlık, gece açlığına eşit değildir. Çünkü gündüz vakti hastanın aktivitesi vardır.
    • Kolunda serum takılı hastalardan kan alınmamalıdır.  Mecbur kalınırsa infüzyona 10-20 dakika ara verildikten sonra numune alınabilir.
    • Günümüzde kan alma işleminde vakumlu tüpler çok kullanılmaktadır. Kan alırken farklı renkteki kapaklı tüpler dikkatli bir şekilde seçilir. Kan alırken de dikkatli olmak gerekir. Çünkü vakumdan dolayı kanın hastanın damarına geri kaçma olayı vardır. Mümkünse kolu aşağı doğru tutmak gerekir.
    • Son kullanma tarihi geçen tüpler kullanılmamalıdır.
    • Eğer hasta kan vermekten korkuyorsa veya fenalaşma ihtimali varsa o zaman yatırılarak kan alınır.
    • Bulaşıcı hastalıklardan korunmak için kan alırken vücudun herhangi bir yerine kanın bulaşmamasına dikkat edilmelidir. Ele kan değdiğinde zefiranlı ve bol sabunlu su ile yıkamalıdır. Bulaşmayı önlemek için kan alacak kişinin elinde eldiven, başında bere, yüzünde maske ve ayaklarında galoş olmalıdır.
    • Kan alırken, damarın belirginleşmesi için hastanın yumruğunu sıkması veya avucunu açıp kapaması telkin edilmemeli veya kola aşağıdan yukarıya doğru masaj yapılmamalıdır. Çünkü bu durum hemokonsantrasyona sebep olur.
    • Kapiller kan alınması Elin 3. , 4. Veya 5. Parmak ucundan ve kulak memesinin alt kenarından alınabilir. Kan alınacak bölge %70 alkol içinde bekletilmiş gazlı bezle temizlenir. Alkolün tamamen buharlaşması beklenir. Lanset çabuk bir şekilde saplanır. Kesinin derinliği 2,5 mm’yi geçmemelidir.
    • by3.jpg
      • Parmak, kan alınmasını kolaylaştıracak ve yer çekiminden yararlanılacak şekilde tutulmalıdır. Kan akışını uyarmak için parmağa masaj yapılmamalıdır. 
      • İdrar ve gaita numuneleri için uygun kaplar hastaya verilir ve laboratuvara biran önce getirilmesi anlatılır.
      • İdrarın soğukta saklanması hemen her analiz için koruyucu nitelik sayılır.
      • Hepatit ve HİV enfeksiyonu riski taşıyan bir hasta örneği özel uyarı etiketiyle belirtilmelidir.
      • Bazı analizler için örneğin buz üzerinde veya soğukta (4oC) taşınması, bazı analizler için örneğin ışıktan korunması önemlidir.
      • Plazma veya serum şekilli elemanlardan santrifügasyonla ayrılır. Bu işlem, kan alındıktan sonra en geç 2 saat içinde yapılmış olmalıdır.
      • Serum veya plazma elde edildikten sonra en geç 4 saat içinde çalışılmayacaksa +4oC’de ağzı kapalı olarak 1 gün saklanabilir. Ancak bilirubin gibi ışığa ve havaya duyarlı maddeler hemen çalışılmalıdır.
      • Hasta ve yakınlarının örnek taşımada kullanılması doğru değildir.
      • Hastane personeli tarafından örneklerin taşınımı uygundur ama örnek transferi konusunda eğitimli olmalıdır.
      • Hemoliz riski nedeniyle numune transferi sırasında tüp çalkalanmamalıdır.
      • Numuneler dökülmeyecek şekilde ağzı iyi kapanabilen kaplarda gönderilmelidir.
      • Gönderilecek numuneyle birlikte gerekli tüm bilgiler detaylı bir şekilde verilmelidir.
      • Hasta numunesini kendi alacaksa numuneye uygun kap verilir gerekli uyarılar yapılarak numunenin laboratuara girişi sağlanır.Hasta numuneyı kendi alacaksa yine numune red-kabul kriterleri dikkate alınır.
      • Kendi kendine numune alacak hastaya numune ile ilgili bilgilendirme yapılır.

         

        • Diyaliz hastaları için numune alımı:
          • Diyaliz hastaları laboratuvarlar açısından ayrı bir öneme sahiptir. Kan numunelerinin doğru şekilde alınması, hazırlanması ve taşınması laboratuvar test sonuçlarını doğrudan etkiler.
          • Hastaların en az 6 saat aç olması sağlanmalıdır,diyaliz çıkış numunelerinin de beslenmeden etkilenmemesi için, o seansta mümkünse hiçbir şey yenilmemeli, bu mümkün değilse olabildiğince az ve seansın hemen başında beslenme sağlanmalıdır.
          • Rutin biyokimya testleri için giriş ve çıkış kanları alınacak tüpler ayrı olmalı , tüp üzerine hasta ismi yazılmalı yada barkod yapıştırılmalıdır. Giriş yada çıkış kanı olduğu mutlaka belirtilmelidir.
          • Alınacak kan miktarı tüplerde yer alan çizgiye kadar olmalıdır(ne daha az,ne daha çok). Önce biyokimyasal analizler için kullanılacak düz kan tüpü(kırmızı-sarı kapaklı) doldurulur; ardından hemogram, için olan EDTA’ lı tüpe(mor kapaklı) kan alınır. Mor kapaklı tüplere kan alındıktan sonra yavaşça 5-6 kez alt üst edilmelidir.
          • Mor kapaklı tüpler laboratuvara gönderilene kadar soğuk ortamda (buzdolabında) tutulmalıdır.
          • Düz kan tüpleri (kırmızı-sarı kapaklı) tüplere alınan numuneler 30 dakika dik pozisyonda tutulduktan sonra 2500-3000 devirde 15 dakika santrifüj edilmelidir. Düz kan tüpleri santrifüj edilmeden uzun süre bekletilirse bazı parametrelerde ciddi değişiklik (glukoz seviyesinde düşüklük, potasyum,fosfor seviyesinde yükseklik.. gibi) görülebilmektedir. Bu durumdan mutlaka kaçınılmalı, gerekirse yeni numune alınmalıdır.
          • Hasta istem formları mutlaka ve eksiksiz olarak doldurulmalıdır.
          • Şehir dışından gönderilecek numuneler gönderim saatine kadar buzdolabında +2-8 C de saklanmalı, gönderim sırasında taşıma çantasına dik konulmalı ve sıcaklığın korunması için dondurulmuş buz aküleri ile gönderilmelidir.

           

          • Çıkış Kan örneğinin alınması:
            •  Ultrafiltrasyon hızı sıfıra ve kan pompa hızı 100 ml/dakikaya düşürülür;en az 15 saniye böyle devam edilerek pompa durdurulur.Fistüllü hastalarda çıkış kanı arter iğnesinden doğrudan kan tüpüne doldurulur; kataterli hastalarda ise arter lümeninden enjektör yardımıyla kan alınır.


          •  Giriş Kan örneğinin alınması:
            • Damara erişim yolu olarak arteriyovenöz fistül kullanılan hastalarda , fistül iğneleri yerleştirildikten sonra, arter iğnesinden serbest akım ile tüplere kan alınır. Kataterli hastalarda ise,öncelikle enjektörle lümendeki heparin ya da sitrat aspire edilir, ardından lümenlere 20 ml. serum fizyolojik verilir. Daha sonra arter ve ven setlerinin uçları katater lümenlerine bağlanır, heparinizasyon yapılmadan kan pompası çalıştırılır, kan arter damlama odasına geldiğinde kataterin arter lümeninden 10 cc’lik enjektör ile numune alınır.

           

        • Strep-A testi için numune alma;
          • Hastaya antibiyotik kullanıp kullanmadığı sorulur. Antibiyotik kullanmamışsa numune alınır, kullanmışsa ne zaman bittiği sorulur.
          • Antibiyotik bitiminden 3 gün ( 72 saat ) geçmiş ise numune alınır.
          • Hastaya ağzını kocaman açması ve dilini dışarıya çıkarması söylenir. Abeslang ile hastanın dili bastırılır.
          • Strep –A swabı(kitin içinden çıkan swaplar kullanılır) hastadan materyal alınmadan hemen önce açılır, bekletilmez ve hiçbir yere değdirilmez.
          • Strep –A swabı ile sağ ve sol tonsillerden numune alınır. Tekrar swab kabına sokulur, üzerine hastanın ismi yazılır ve laboratuvara götürülür.

           

        • İDRAR KÜLTÜRÜ ALMA
        • Üriner kateteri olan hastalardan:
          • El Yıkama Ve Eldiven Kullanım Talimatı’na uygun olarak eller yıkanır ve eldiven takılmalıdır.
          • Sondanın üretraya yakın bir noktası alkolle silinmelidir.
          • Bir enjektör ucu yukarı bakacak şekilde sondaya sokulup idrar aspire edilmeli, steril idrar kabı veya tüpe boşaltılmalıdır.
          • İdrar kabının kapağı hiçbir yere temas ettirilmeden kapatılmalıdır.
          • Sonda torbasından kesinlikle idrar alınmamalıdır. 6. Mümkün olduğunca sabah idrarı tercih edilmelidir.
          • Rutin bakteriyolojik incelemeler için en az 1 ml idrar alınmalıdır.
          • Eldivenler çıkarılır, uygun çöp torbasına atılır.
          • Eller yıkanır.
          • İdrar kabı etiketlenir, gerekli bilgiler yazılır ve numuneler laboratuvara gönderilir.
          • İdrar kültürü için alınan örnek hemen laboratuvara iletilmeli, eğer beklemesi zorunlu ise buzdolabında +4oC’da saklanmalıdır.
        • Üriner kateteri olmayan hastalardan:
          • Eller sabunla yıkanmalıdır.
          • Kontaminasyona engel olmak için hastaya, bir adet sabunlu, iki adet ıslak ve bir adet kuru steril spanç verilmeli, hasta kadın ise hastaya, sol elin işaret parmağı ve başparmağı ile labiaları açıp perine bölgesi önden arkaya doğru her bir spançla yalnız bir kez silinerek bölgenin silinmesi söylenmelidir.
          • İdrar yaptırılacak kabı hiçbir yere dokundurmaması, bir miktar idrar dışarıya yapması, orta idrar steril bardağa yapması söylenmelidir.
          • Kabın üzerine adı-soyadı yazılı etiket yapıştırılmalıdır. 5. Kültür 30 dakika içinde gönderilmelidir.
          • Bebek, çocuk ve bilinci yerinde olmayan hastalarda bölgenin temizliği ve kültür alma işlemi hemşire tarafından yerine getirilir.
          • Bebek hastalarda bölgenin temizliği yapıldıktan sonra idrar kültür torbası yapıştırılır ve bir miktar idrarın gelmesi için beklenir. (1-2cc)
          • Yeterli miktarda idrar torbaya alındıktan sonra torbanın ağzı kontaminasyona engel olmak için dikkatlice kapatılır. Bebeğin torba yapıştırılan bölgesi kirlenmişse tekrar silinir.
          • İdrar kültürü gerekmiyorsa idrar tahlili için bölgenin temizliğine ve kültür kabına gerek yoktur. Uygun bir kaba yeterli miktarda (1-2 cc) idrarın alınması yeterlidir.

         

        • DIŞKI KÜLTÜRÜ
          • GİS enfeksiyonu düşünülen hastadan alınmalıdır.
          • Dışkı kültür kabına alınmalıdır.
          • Dışkı veremeyen hastalarda rektal sürüntü alınmalıdır.
          • Kültür örneği, 30 dakika içinde laboratuara gönderilmelidir.
          • Kültür alınacak kabın steril olmasına gerek yoktur.

           

        • YARA YERİ KÜLTÜRÜ
          • Yara, dren yerinde enfeksiyon belirtisi olan, akıntı ve apse durumlarında alınmalıdır.
          • Kültür alımı öncesinde yara yeri temizlenirse, dezenfektan madde bakteri üremesini inhibe edebileceğinden pansuman açıldığında povidon iyot sürülmeden kültür alınmalıdır.
          • Enfeksiyonun odak noktasından eküvyon ile bir miktar materyal alınmalıdır.
          • Apse açılarak drene edilirse apse duvarı steril SF içinde laboratuara gönderilmelidir.
          • Eküvyon buyyonlu (besi yeri) sıvı içine steril olarak yerleştirilmelidir.
          • Püy aspire edilirse; örnek enjektör içinde laboratuvara gönderilmelidir.
          • Kültür örneği, 30 dakika içinde laboratuara gönderilmelidir.

         

        • BALGAM- ASPİRAT KÜLTÜRÜ
          • Hastaya derin solunum egzersizi yaptırılarak öksürmesi ve balgam çıkarması sağlanmalıdır.
          • Steril kültür kabına, kapağının da sterilliğine dikkat edilerek alınmalıdır.
          • Kültür örneği, 30 dakika içinde gönderilmelidir.

         

        • BOĞAZ KÜLTÜRÜ İÇİN UYGULAMA:
          • Dil basacağı kullanılarak görerek örnek alınması sağlanır.
          • Hastaya ağzını açıp dilini iyice dışarıya çıkarması ve “aaaaaa” diye ses vermesi söylenir. Çünkü bu şekilde tonsiller en iyi şekilde görülür.
          • Silgeçler tonsiller üzerinde gezdirilir. Varsa kriptler arasına veya beyaz membranların kenarlarına iyice sürülür ve hemen steril kültür tüpünün içine konur.
          • Dil, uvula ve dişlere temastan kaçınılmalıdır.
          • Üzeri yazılarak (Hastanın adı, soyadı, örneğin türü, protokol no, alınış tarihi ve saati, gönderildiği bölüm ve materyalin adı) mikrobiyoloji laboratuvarına gönderilir.

         

        • KAN KÜLTÜRÜ
          • Kan kültürü alınan hastada, en uygun zaman kan beklenen ateş yükselmesinden hemen önce ya da ateş yükselmeye başladığı zaman alınmalıdır.
          • Verilen antibiyotikler mikroorganizmaların üremesini inhibe edeceğinden, kan kültürü mümkün olduğunca antimikrobiyal tedaviye başlamadan önce alınmalıdır.
          • Eğer hasta antibiyotik kullanıyor ise son antibiyotik yapılmadan hemen önce kültür için kan alınmalıdır.
          • Kan kültürü, seriler şeklinde alınmalıdır. Ateşi yüksek olan hastadan 2-3 seri kan kültürü alınması tercih edilmelidir.
          • İki kan örneği arasında yarım saat fark olmalıdır.
      • Kan kültür için venöz veya arteriyel kan kullanılabilir. Daha kolay olduğu için periferal venler tercih edilir.
      • Kan kültürü örneği alınacak venin periferinde kateter olmamalıdır.
      • Takılmış olan kateterlerden kültür örneği alınmaz. Kateter infeksiyonu düşünülüyorsa, bir örnek kateter lümeninden, iki örnek periferik venlerden alınabilir.
      • Erişkinlerde 10 ml, yenidoğanda 1-2 ml, süt çocuklarında 2-3 ml, okul çağı çocuklarında 3-5 ml kan alınması yeterlidir.
      • Kan alınacak bölgenin önce alkol ile silinir (30 sn), sonra povidon-iyot solüsyonu ile cilt (1-3 dakika temas etmesi beklenir) silinir.
      • Kan alınacak bölge merkezden başlayıp çevreye doğru dairesel hareketlerle ya da yukardan aşağıya doğru antiseptik solüsyonla ile silinmelidir.
      • Cilt dezenfekte edildikten sonra damar palpe edilmemeli. Eğer damar palpe edilecekse palpe eden parmak povidoniyot solüsyonu ile silinmelidir.
      • Kan besiyeri kapağı kontaminasyonu önlemek için iç kısmına dokunmadan yavaşça açılır. İç kısma dokunulursa lastik bölüm %70 alkolle silinir ve kuruması beklenir.
      • Besiyerinin kontaminasyonunu önlemek için enjektörün iğnesi değiştirilir.
      • İğne kültür şişesinin platin kapağına dik olarak batırılır, iğnenin ucu besiyeri sıvısına değmemelidir.
      • Enjektördeki kan, hemoliz ve besiyerine hava girmesini önlemek için fazla basınç uygulanmadan şişeye boşaltılır.
      • Adı, soyadı, saati ve tarihi şişe üzerine yazılmalıdır.
      • Kültür örneği, 30 dakika içinde laboratuvara iletilmelidir.


    • Bebek hastalarda idrar alımı
      • Bebek hastalardan idrar örneği alınabilmesi için poşet bağlama Bebek kan alma odasındaki yatağa yatırılır. Annesinden altını açması rica edilir.
      • Eğer bebek altını kirletmiş ise önce güzelce temizlenmesi istenir sonra işleme başlanır.
      • Numune alan tarafından pamuklarla temizlik yapılır. Pamuk ile önden arkaya doğru silinir,o atılır. sonra saf su ile ıslatılmış pamuk ile önden arkaya doğru silinir,oda atılır.
      • Kurulanır ve poşet yapıştırılır. Anneye bebeğin altını bağlayabileceği söylenir. Anneden bebeğin altını ara ara kontrol edip idrarını yaptığında haber vermesi istenir. Bebek idrarını yaptığında yavaşça poşet alınır. Dökülmemesine dikkat edilerek laboratuvara getirmesi söylenir.